توحید ذاتی نخستین مرتبه از مراتب توحید است و به معنی اعتقاد به یگانگی ذات خدا را گویند. ذات خداوند تعدّد و دوگانگی برنمی تابد و مثل و مانندی ندارد 

روایات برای توحید ذاتی دو معنا بر شمرده‌اند: یکی بسیط بودن و جزء نداشتن که آن را «احدیت» ذات میگویند و دیگر، مثل و نظیر نداشتن که آن را «وحدانیت ذات» می‌خوانند.

در اصطلاح کلامی، فلسفی، توحید ذاتی به دو معنا به کار رفته است:

1. خداوند متعال یکی است و برای او مانندی نبوده و دومی برایش قابل فرض نیست. متکلمان این مرتبه توحید را «توحید ذاتی» می‌نامند و با آن هرگونه مثل و شبیه و نظیری را برای ذات خداوند نفی می‌کنند. به این قسم از توحید، «توحید واحدی» می‌گویند.به عبارت دیگر توحید واحدی، یعنی توحید در وجوب وجود و ضروری دانستن یک وجود و نفی هرگونه شرک و شبیه و نظیر از خداوند.
2. ذات خداوند بسیط است و مرکب از اجزاء نیست. به این قسم از توحید نیز، «توحید احدی» گفته شده است. به عبارت دیگر توحید احدی، یعنی نفی هرگونه ترکیب عقلی خارجی و وهمی از خداوند و اثبات بساطت باری تعالی.

در قرآن کریم در سوره توحید با کلمه احد در آیه اول به توحید احدی یعنی بسیط بودن ذات خداوند اشاره شده و در آخر سوره با عبارت: «وَلَمْ یکن لَّهُ کفُوًا أَحَدٌ»؛ و برای او هیچ‌گاه شبیه و مانندی نبوده است؛ بر توحید واحدی و نفی شریک برای خدا تصریح شده است.